Finansowanie sporów przez podmioty zewnętrzne, czyli Third-Party Funding w Polsce i na świecie

Czym jest Third-Party Funding i kiedy jest właściwe?

Novum na polskim rynku – Third-Party Funding

Spory gospodarcze pozostające w niektórych branżach są nieodzowną częścią ich codziennej działalności, potrafią być kosztowne i czasochłonne, a ich wynik jest często niepewny. Finansowanie sporów przez podmioty trzecie (ang. „third-party funding”, „litigation finance” lub „TPF”) to natomiast zyskujące na popularności narzędzie procesowe, które może być wykorzystane do wsparcia podmiotów gospodarczych w zarządzaniu kosztami i ryzykiem związanym z dochodzeniem roszczeń w postępowaniach arbitrażowych i sądowych.

Wskutek ograniczanych budżetów czy też problemów z płynnością finansową, firmy nie dochodzą należnych im roszczeń. Często, aby zapewnić sobie realny „przypływ gotówki” w krótkiej perspektywie zawierają ugody, które nie są najkorzystniejsze finansowo. Narzędziem służącym rozwiązaniu problemów płynnościowych może być finansowanie sporów przez podmioty trzecie.

TPF to właściwie cały wachlarz usług finansowych dla stron procesów sądowych i arbitrażowych oraz specyficzna relacja trzech podmiotów, w którym każdy posiada pośrednio i bezpośrednio powiązane ze sobą interesy: finansujący, tj. podmiot zewnętrzny i niebędący stroną sporu, udostępnia środki finansowe potrzebne dla prowadzenia postępowania, którego jedną z kluczowych części stanowi honorarium zawodowego pełnomocnika, reprezentującego finansowanego (najczęściej wierzyciela) w trakcie tego postępowania, w zamian za część uzyskanego na podstawie wyroku lub ugody odszkodowania.

Koszty prowadzenia postępowania, obok wspominanego wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika, obejmują zarówno opłaty sądowe, jak i inne wydatki, tj. koszty opinii prywatnych ekspertów, zaliczki na biegłych i tłumaczy, koszty organizacyjne itd.

TPF jest bezzwrotną („non-recourse”) inwestycją finansującego, co oznacza, że w razie niepowodzenia procesu, wypłacona przez finansującego kwota nie podlega zwrotowi przez stronę finansowaną. Podmiot korzystający z TPF nie ponosi zatem dodatkowego ryzyka finansowego, poza tym jakie należy ponieść na rzecz drugiej strony w przypadku ewentualnej przegranej.

Jeżeli model finansowy na to pozwala, finansujący nierzadko proponuje rozwiązania finansowe także i na taki scenariusz, w postaci chociażby ubezpieczenia po wystąpieniu danego zdarzenia („after-the-event insurance”).

Zazwyczaj z TPF korzystają podmioty pozywające („active funding”), ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby z takiego finansowania skorzystała również strona pozwana, która może wypłacić finansującemu premię w przypadku korzystnego zakończenia sprawy („passive funding”). W przypadku tych ostatnich porozumień kluczowe jest, aby finansujący oraz finansowany ustalili, co stanowi pomyślny wynik rozstrzygnięcia danego sporu (np. oddalenie roszczenia w całości lub w części kwoty) oraz w sytuacji wystąpienia wcześniej ustalonego pomyślnego wyniku, w oparciu o jakie środki finansowanego, finansujący otrzyma uzgodnioną premię (np. z ugody, czy roszczeń zasądzonych w przypadku pozwu wzajemnego).

Czy finansowanie sporów przez podmioty trzecie jest regulowane przepisami prawa?

Wartość globalnego rynku finansowania sporów przez podmioty trzecie przekracza obecnie 10 mld dolarów i stale rośnie, a głównymi graczami są wyspecjalizowane fundusze, przeważnie z USA, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii czy w końcu Australii, gdzie zrodziła się idea TPF. W Polsce finansowanie sporów przez podmioty trzecie dopiero przebija się do świadomości rynku, a dane dotyczące wykorzystania tych instrumentów są trudno dostępne.

Ponieważ TPF jest novum na polskim rynku, narzędzia te nie doczekały się jeszcze konkretnych ram prawnych. Zarówno w polskich przepisach ustawowych jak i regulaminie Sąd Arbitrażowego przy KIG brak jest obecnie szczególnych regulacji w zakresie finansowania sporów przed podmioty trzecie, a orzecznictwo sądowe również nie rozstrzygnęło do tej pory żadnych istotnych zagadnień bezpośrednio związanych z tym mechanizmem.

Polska nie jest tu zresztą wyjątkiem, z podobną mamy do czynienia w przypadku innych państw posiadających kontynentalne systemy prawne. Brak jest również orzecznictwa sądowego w zakresie zagadnień bezpośrednio związanych z tym narzędziem finansowania. Lukę tę zaczynają wypełniać publikacje akademickie, w tym najnowsza monografia dr Kai Zaleskiej-Korziuk, wydana nakładem wydawnictwa C.H. Beck pt.: „Charakter prawny umowy o finansowanie postępowania arbitrażowego przez osobę trzecią”.

Zgodnie z regulacjami kodeksu cywilnego dotyczącymi zobowiązań umownych, każda umowa pomiędzy podmiotami profesjonalnymi korzysta z przywileju zasady swobody umów. W związku z tym podmiot finansowany ma możliwość elastycznego uregulowaniu relacji kontraktowych z finansującym w najbardziej dogodny dla siebie sposób. Kluczowym dla podmiotu finansowanego jest natomiast szczegółowe ustalenia zasad podziału przyznanego odszkodowania.

Sąd Arbitrażowy przy KIG przygotowuje aktualnie zalecenia dla stron mające na celu zobowiązanie ich do ujawnienia zastosowania instytucji finansowania przez stronę trzecią.

Debata o TPF

Mając świadomość pojawiającego się coraz częściej w praktyce zagadnienia także w przypadku polskich postępowań arbitrażowych, Sąd Arbitrażowy przy KIG zorganizował w dniu 15 grudnia 2021 r. wirtualną konferencję pt.: „Finansowanie sporów przez podmioty zewnętrzne a regulaminy arbitrażowe. Third-Party Funding na świecie i w Polsce” (link do nagrania poniżej). Inicjatorem spotkania był dr hab. Maciej Zachariasiewicz, LLM (CEU), prof. ALK, który pełnił rolę moderatora spotkania, a w roli prelegentów wystąpili dr Kaja Zaleska-Korziuk oraz Patryk Kulig.

Pomimo tego, że w Polsce finansowanie sporów przez podmioty trzecie dopiero przebija się do świadomości rynku, wystąpienia prelegentów oraz późniejsza dyskusja panelowa potwierdziły fakt, że zapotrzebowanie na usługi finansowania procesów z pewnością w najbliższych latach wzrośnie. Wynika to m.in. z coraz większej świadomości użytkowników arbitrażu o dodatkowych narzędziach finansowych czy następstw pandemii, jakimi jest zwiększająca się liczba sporów gospodarczych związanych m.in. z zaburzeniem łańcucha dostaw, wzrostem kosztów realizacji kontraktów itd.

Nagranie z konferencji jest dostępne na kanale YouTube:
https://www.youtube.com/watch?v=Z9WNCW2kkYY

Autorzy

Łukasz Gembiś – adwokat, Counsel w kancelarii DWF Poland
Patryk Kulig – Case Manager w Nivalion AG

Kontakt