Opinia KIG dot. Gospodarczej i Społecznej Tarczy Antykryzysowej wraz z propozycjami jej rozszerzenia

Krajowa Izba Gospodarcza podziela przedstawioną w Gospodarczej i Społecznej Tarczy Antykryzysowej diagnozę. Zgadzamy się też z listą zidentyfikowanych głównych przyczyn wywołania obecnego kryzysu.

Obowiązki sprawozdawcze ograniczone do minimum 

Zwracamy uwagę na fakt, że przedsiębiorcy oczekują również działań na styku relacji z administracją. Należy niezwłocznie podjąć decyzję o przesunięciu obowiązku składania sprawozdań finansowych za 2019 r. z tej prostej przyczyny, że w firmach nie ma ich kto przygotować. Analogicznie należy postąpić ze wszelkimi sprawozdaniami, które zasilają bazy publiczne, a nie są niezbędne do funkcjonowania państwa tu i teraz. W szczególności chodzi o raporty do GUS, sprawozdania z działalności pocztowej, sprawozdania wytwórcy energii w małej instalacji, informację o zmianach taboru samochodowego i szeregu innych. Obecnie obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorców powinny być ograniczone do niezbędnego minimum pozwalającego na zapewnienie bezpieczeństwa infrastruktury i poboru podatków. Z tego względu, w ocenie KIG, nie powinien być uchylany obowiązek składania JPK w dotychczasowej formie, choć już rozszerzenie systemu powinno być czasowo wstrzymane.

Ciężar wypełnienia wniosku dot. wypłaty zasiłków dla pracowników po stronie ZUS

Rząd podjął już częściowe działania w tym zakresie (BDO, rejestr beneficjentów rzeczywistych), należy jednak dokonać kompleksowego przeglądu wszystkich obowiązków sprawozdawczych. Należy również dokonać zmian operacyjnych w funkcjonowaniu organów państwa niezbędnych dla zapewnienia egzystencji obywateli. Przykładowo, pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie poniżej 20 pracowników sam musi złożyć wszystkie wnioski dot. wypłaty zasiłków, wypełniając przy tym formularz, w którym podaje dane, którymi ZUS już dysponuje. Z-3, ZAS-12, Z-15A lub B, ZAS-53, Z-10… to biurokracja, której trzeba dopełnić, aby pracownik mógł skorzystać z należnego mu zasiłku. Mrzonką jest składanie przez wszystkich pracowników formularzy w formie elektronicznej – w ocenie KIG tymczasowo należy zezwolić na przesyłanie formularzy mailem, jako skan, niekoniecznie opatrzony podpisem (tak, aby dostępnego do wypełnienia wniosku nie trzeba było drukować). Optymalna byłaby możliwość odchudzenia wniosków albo przejęcie ciężaru ich wypełnienia przez ZUS. Pracownik powinien się ograniczyć do wysłania maila z numerem PESEL i numerem rachunku bankowego. Docelowy model to elektroniczna platforma do składania wszelkich wniosków, oświadczeń i przekazywania informacji.

Ograniczenie biurokracji

Powyższy przykład pokazuje, że niezbędna jest mentalna zmiana urzędników. Przedsiębiorca musi być traktowany przez administrację, jako uczciwy i równorzędny partner w załatwianiu sprawy. To najtańszy sposób na uspokojenie nastrojów społecznych – pokazać, że państwo potrafi się organizacyjne dostosować do nagłych wyzwań. Jeżeli chcemy przetrwać ten nagły i głęboki kryzys, musimy wykorzystać szansę i drastycznie ograniczyć biurokrację. To ona jest jednym z palących problemów, który nie został uwzględniony w Tarczy.

Więcej rozwiązań dedykowanych mikrofirmom 

Równocześnie zwracamy uwagę na fakt, że mało rozwiązań z tarczy może być wykorzystane przez mikrofirmy, a to one pierwsze odczują kryzys. Już docierają do nas sygnały o zwolnieniach pracowników i planach zawieszania działalności. Jeżeli zjawisko stanie się masowe, czeka nas skokowy wzrost bezrobocia, co będzie olbrzymim problemem społecznym. Należy wziąć przykład z krajów ościennych. Węgry odroczyły spłaty pożyczek, wskazały maksymalne RRSO, zwolniły przedsiębiorców wybranych branż z obowiązku opłacania składek do końca czerwca 2020, równocześnie obniżono składki opłacane przez pracowników, podatnicy KATA (podatek liniowy) również zostali zwolnieni z obowiązku jego zapłaty do końca tego półrocza. Wprowadzono obowiązek podtrzymania umów najmu i zakaz podnoszenia czynszów, równocześnie węgierski rząd pozostaje otwarty na dalsze propozycje. W Czechach z kolei uchylono kary za opóźnienia w rozliczaniu podatku za 2019 r. – przedłużono terminy do złożenia deklaracji i zapłaty podatku na drugie półrocze 2020, analogicznie uchylono kary za opóźnienia w rozliczaniu podatku VAT.

To są działania realnie podjęte przez naszych sąsiadów, podczas gdy Polska nadal rozmawia o koncepcji i konkretyzacji pomysłów w formie ustawy. Jeżeli nie podejmiemy pilnych działań pozostawiających środki finansowe w rękach mikro i małych przedsiębiorców, za 2 – 3 miesiące nie będzie firm do uratowania, nie będzie potrzebny pakiet pomocowy dla pracowników, bo najzwyczajniej już ich nie będzie. Będzie za to rzesza bezrobotnych, którym trzeba będzie pomóc i dla których w najbliższym roku nie będzie pracy.

Utworzenie Funduszu Gwarancji Płynnościowych

Z zadowoleniem przyjmujemy zaproponowane kierunkowo rozwiązania w postaci poprawy płynności firm przez utworzenie Funduszu Gwarancji Płynnościowych i rozszerzenia gwarancji de minimis. Równie istotne jest zabezpieczenie interesu eksporterów przy pomocy znanych i dostępnych narzędzi (KUKE).

Osłona umów leasingowych dla wszystkich

Analogicznie uznajemy pozostałe z zaproponowanych rozwiązań za niezbędne dla utrzymania funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw. Pomysł osłony umów leasingowych powinien być rozszerzony na wszystkie branże, nie tylko transportową. Nie ma bowiem różnicy między leasingiem ciężarówki a małej linii produkcyjnej, a z punktu widzenia mikroprzedsiębiorcy laptopa czy wyposażenia gabinetu, w którym świadczy usługi. Pomoc powinna być uzależniona od osiąganych w przeszłości przychodów. To przedsiębiorcy powinni sami móc wybrać, które narzędzia są im niezbędne do pracy (podtrzymania produkcji).

Pakiet osłonowy dla pracowników i kontraktorów

Bardzo dobrym rozwiązaniem jest pakiet osłonowy dla pracowników i kontraktorów. Ważne jest, żeby wprowadzić przejrzyste i maksymalnie odformalizowane procedury, oraz precyzyjnie określić okres dostępnego wsparcia. Nie można dopuścić do sytuacji, jaka ma obecnie miejsce np. przy wypłatach zasiłków przez ZUS (długi czas oczekiwania na wypłatę środków). Dla dużych przedsiębiorców współfinansowanie przez państwo wynagrodzenia za przestój w pracy jest bardzo dobrą propozycją. Konstrukcja tego wynagrodzenia wprowadza partycypację pracownika w stratach.

Mikropożyczki zwiększą dług przedsiębiorców

Problematyczna w naszej ocenie jest propozycja mikropożyczek dla mikrofirm. Udzielenie pożyczki w kwocie 5000 zł na pół roku pozwoli przedsiębiorcy opłacić za siebie składki na ubezpieczenia społeczne (które mogą być odroczone ale nie umorzone). W żaden sposób nie zmieni to jego sytuacji biznesowej oprócz zwiększenia długu, którego po sześciu miesiącach nie będzie miał z czego spłacić.

Zasiłki dla rodziców dzieci powyżej 8 roku życia

Problemem zasygnalizowanym wyżej, jeżeli chodzi o obowiązki formalne, jest zapewnienie opieki dzieciom, nie tylko do 8 roku życia. Tu niezbędna jest pogłębiona analiza na podstawie doświadczeń pracowników i pracodawców z ostatnich tygodni – na ile można pogodzić opiekę nad małoletnimi dziećmi z pracą zdalną. Trzeba zweryfikować, na ile obniżyło to wydajność pracowników i jeżeli jest taka konieczność, umożliwienie pracodawcy zmniejszenie wymiaru czasu pracy. Równocześnie w tych branżach, gdzie praca zdalna nie jest możliwa i pracownik musi korzystać z zasiłku, ich wypłata musi być przedłużona i maksymalnie odformalizowana. Do dyskusji pozostaje wiek dzieci, z tytułu opieki nad którymi przyznawany jest zasiłek. Za chwilę część pracowników może stanąć przed dylematem, czy pozostawić dzieci w domu bez opieki, przekazać sąsiadom, rodzinie, znajomym, albo – co najgorsze – osobom z grupy ryzyka, dziadkom. To zniweczyłoby dotychczasowe działania na rzecz powstrzymania rozprzestrzeniania się zakażeń i za wszelką cenę należy tego uniknąć.

Urlopy bezpłatne dla pracowników

Do rozważenia jest również modyfikacja przepisów prawa pracy tak, aby pracownik mógł udać się na bezpłatny urlop zanim wykorzysta urlop płatny. W wielu zakładach pracy panuje pełne zrozumienie dla zaistniałej sytuacji ograniczonej płynności finansowej pracodawcy. Jednym z możliwych do podjęcia przez pracowników działań jest rotacyjny urlop bezpłatny (np. w wymiarze nie większym niż 5 dni w miesiącu). To pozwoliłoby zaoszczędzić przedsiębiorcom ok 20% środków, równocześnie choć częściowo rozwiązałoby problem opieki nad małoletnimi.

Lekcje zdalne dla uczniów 

Równocześnie należy niezwłocznie wdrożyć zalecenia dla szkół podstawowych, średnich i wyższych, aby można było przejść na zdalne formy kształcenia. Obecnie praktycznie każdy uczeń i jego rodzic mają telefony komórkowe. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby nauczyciele przeprowadzali lekcje zdalnie. Co więcej, nie muszą to być zajęcia w czasie rzeczywistym. Mogą być nagrane i udostępnianie do wielokrotnego odtwarzania. Szkoły mają wdrożony system elektronicznych dzienników. Na tej podstawie, wykorzystując bezpłatne narzędzia chmurowe, można zorganizować tani, efektywny i elastyczny system edukacji.

Musimy maksymalnie uporządkować działanie państwa we wszystkich aspektach korzystając z dostępnych narzędzi, w tym nowoczesnych technologii. Jeżeli jest to możliwe w Azji, jest możliwe w Polsce.

Rekompensaty dla podmiotów poszkodowanych w wyniku ograniczenia handlu

Kwestią, która również powinna być instytucjonalnie rozwiązana jest konsekwencja zrywania kontraktów przez przedsiębiorców. Trzeba spróbować uregulować przesłanki niemożności wykonania świadczenia i granic odpowiedzialności państwa za straty, jakie ponoszą w wyniku legislacji ograniczającej handel i świadczenie usług (np. w kontekście wprowadzonego zakazu handlu w galeriach handlowych a wynajmowanych przez przedsiębiorców powierzchni, zakazu zgromadzeń). Na ile państwo powinno wziąć odpowiedzialność za takie zakazy i wprost rekompensować negatywne ich skutki poszkodowanym podmiotom.

Promowanie arbitrażu i mediacji przy sporach dot. zrywania kontraktów

Dodatkowo warto w dłuższej perspektywie pomyśleć o specjalnym trybie sądowym przy sporach dot. zrywania kontraktów. Duży nacisk powinien być tu położony na sądownictwo arbitrażowe (przy większej wartości kontraktów) i mediacje (przy mikroprzedsiębiorcach). Nie możemy dopuścić do sytuacji, w której przedsiębiorcy przez kolejne lata będą uwikłani w spory kontraktowe.

Gwrancja i rękojmia – wyważenie interesów stron

Kolejna kwestią, która powinna być uregulowana kompleksowo w tym aspekcie to odpowiedzialność gwaranta i sprzedawcy. Obecnie nie mają oni możliwości wywiązania się ze swoich obowiązków (rozpatrzenie reklamacji, naprawa gwarancyjna, realizacja gwarancji door to door), ze względu na brak dostępnych pracowników. To rodzi poważne konsekwencje finansowe (np. zamiast naprawy konieczne będzie wydanie konsumentowi nowego egzemplarza). Analogiczne zapisy obowiązują w całym łańcuchu serwisowym w relacji podwykonawczej (przedsiębiorcy ustalają terminy napraw sprzętów, a jeżeli zleceniobiorca się z nich nie wywiąże, musi płacić wysokie kary umowne). W tym aspekcie samoregulacja powinna być skoordynowana zaleceniami ze strony rządu, np. w postaci wytycznych UOKIK, które później będą mogły być wykorzystane przy potencjalnych sporach sądowych. Dotyczy to zarówno uprawnień konsumentów, jak i relacji między przedsiębiorcami.

Opracowanie standardów związanych z ochroną zdrowia pracowników

Równocześnie wśród działań miękkich należy opracować wytyczne dla zakładów produkcyjnych tak, aby można było ustandaryzować działania związane z ochroną zdrowia pracowników. Zalecany standard minimum dot. dopuszczenia do stanowiska pracy i procedury w przypadku podejrzenia albo wykrycia zakażenia wśród pracowników. Przedsiębiorcy mają opracowane plany kryzysowe. Nie uwzględniają one jednak obecnej sytuacji. Ministerstwo Zdrowia i SANEPID powinny udzielić im pomocy. Uprościć trzeba również samo raportowanie podejrzanych przypadków. Upubliczniona i bezwzględnie egzekwowana powinna być realna ścieżka postępowania – do kogo się zgłosić, jak się przemieszać w przypadku podejrzenia zakażenia, gdzie pracownik powinien przebywać do czasu przybycia specjalistycznego transportu, jakie środki ochronne zastosować. Obecnie panuje w tym zakresie chaos komunikacyjny.

Wydatki na ochronę epidemiologiczną jako podwójny koszt uzyskania przychodu

Wydatki poniesione na ochronę epidemiologiczną i dostosowanie procesów produkcji powinny być preferencyjnie traktowane na gruncie podatkowym. Przykładowo mogą stanowić podwójny koszt uzyskania przychodu (analogicznie jak przy wydatkach na B+R). Ministerstwo Finansów powinno przy tym opracować katalog wydatków, które bezspornie podlegałyby takim preferencjom i wydatków, które mogą, pod pewnymi warunkami, być za takie uznane. Obecnie grozi nam sytuacja, w której zakład produkcyjny zostanie zamknięty z powodu podejrzenia zakażenia u kilku pracowników. Może się to okazać problematyczne w branży spożywczej i wywołać niepotrzebną panikę wśród konsumentów.

Plan szkoleń zawodowych

Za pół roku nasza gospodarka będzie wyglądała zupełnie inaczej, dlatego już dziś należy myśleć o możliwości przekwalifikowania części pracowników. Wszędzie tam, gdzie wykonywanie pracy wymaga odpowiednich szkoleń i zdobycia uprawnień trzeba wzmocnić szkolnictwo zawodowe, a to będzie wymagało zwiększenia finansowania tego obszaru przez państwo.

Wzmocnienie instytucji, które świadczą pomoc dla przedsiębiorców

Analogicznie jak system ochrony zdrowia trzeba wzmocnić wszystkie instytucje, które mają świadczyć pomoc dla przedsiębiorców. Informatyzować procesy, szkolić dodatkowych pracowników, a w razie potrzeby zatrudnić dodatkowych. Rząd musi zabezpieczyć na to fundusze i łatwość korzystania z nich.

W opinii Krajowej Izby Gospodarczej szczegółowe rozwiązania zastosowane w przygotowywanych aktach prawnych powinny być przeanalizowane wspólnie z organizacjami biznesowymi, które mają bezpośrednie kontakty z przedsiębiorcami. By nie przedłużać nadmiernie procesu, można się zgodzić, by część owego procesu konsultacyjnego znalazła swoje skonsumowanie w pilnych nowelizacjach przyjmowanych już teraz ustaw.

Stanowisko wypracowane przy wykorzystaniu postulatów izb członkowskich Krajowej Izby Gospodarczej.

Warszawa, 19 marca 2020 roku