Opinia KIG dot. projektu ustawy o tzw. Tarczy Antykryzysowej

27.03.2020

Poniżej prezentujemy opinię Krajowej Izby Gospodarczej do wybranych propozycji projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 299).

Krajowa Izba Gospodarcza zwraca uwagę na fakt, że tak obszernego i wszechstronnego aktu prawnego nie można rzetelnie ocenić w toku przyspieszonych prac legislacyjnych. W związku z powyższym przedstawiamy uwagi do wybranych zagadnień.

W przypadku opiniowanego projektu zwracamy uwagę na fakt, że wszędzie tam, gdzie zaproponowane rozwiązania wymagają złożenia wniosku, najprawdopodobniej cel ustawy – pomoc przedsiębiorcom – nie zostanie osiągnięty. Projektodawca chce bowiem stosować zwykłe procedury administracyjne, nieprzystosowane do konieczności udzielenia pilnej pomocy. Projektem rządzą zasady nieufności wobec przedsiębiorcy, pobierania danych, którymi organ dysponuje i nadmiernego formalizmu. Projektodawca miał prawie miesiąc na przygotowanie sprawnych i elastycznych rozwiązań dla przedsiębiorców. Zamiast tego skoncentrował się na kompleksowej regulacji funkcjonowania całej administracji państwowej i samorządowej, nie przygotował również sprawnych (uproszczonych) procedur administracyjnych.

W ocenie Krajowej Izby Gospodarczej część przedsiębiorców zrezygnuje z pomocy ze względu na brak możliwości uzyskania od organu informacji o tym, jak złożyć wniosek, część nawet nie podejmie próby, widząc, że zasada wyrażona w art. 10 ustawy Prawo przedsiębiorców (założenie, że przedsiębiorca działa uczciwie) nie jest przestrzegana.

Mimo powyższych zarzutów mamy nadzieję, że wejście w życie projektu pomoże przedsiębiorcom przetrwać ten wyjątkowy czas i odbudować wzrost gospodarczy po ustaniu bezpośredniego zagrożenia epidemiologicznego.

Art. 1 pkt 3 lid. d) (zmieniany art. 4 ust. 3; zasiłek opiekuńczy dla pracownika)

Proponujemy następującą redakcję tego ustępu:

„3. Rada Ministrów określa, w celu przeciwdziałania COVID-19, w drodze rozporządzenia, dłuższy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego niż wskazany w ust. 1 i 1a. Okres pobierania zasiłku przedłuża się na okres na jaki zostały zamknięte żłobki, kluby dziecięce, przedszkola, szkoły, placówki pobytu dziennego oraz inne placówki lub okres niemożności sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych.”.

Zmiana ma na celu powiązanie okresu pobierania zasiłku opiekuńczego z zamknięciem placówek sprawujących opiekę nad dziećmi do lat 8/niemożnością sprawowania opieki przez nianię lub opiekunów dziennych na podstawie decyzji władzy publicznej.

Zwracamy uwagę, że niepewność w tym zakresie jest niekorzystna zarówno dla pracowników, jak i przedsiębiorców. Jeżeli okres zasiłkowy nie zostanie przedłużony, pracownik uda się na urlop albo zwolnienie chorobowe (abstrahując od tego, czy będzie mu się ono należało). Za taki okres nieobecności zapłaci pracodawca.

Analogiczna zmiana powinna być wprowadzona w art. 1 pkt 4 (dodany art. 4a ust. 7; zasiłek opiekuńczy dla rolnika).

Art. 1 pkt 6 (dodany art. 8a – 8f; ceny maksymalne)

W art. 8a ust. 1 proponujemy usunąć ostatnią z przesłanek „lub kosztów utrzymania gospodarstw domowych”.

Rozumiemy konieczność walki ze spekulacją w przypadku asortymentu medycznego i w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Choć Krajowa Izba Gospodarcza podaje w wątpliwość ten zapis. Istnieje ryzyko, że przedsiębiorcy nie będą chcieli importować przedmiotów, jak sprzęt ochronny dla służby zdrowia, sprzęt medyczny. Jeżeli jego cena będzie wyższa niż kilka miesięcy temu, ryzykują utratą środków finansowych (np. państwo ustali cenę poniżej kosztów nabycia, a te w ostatnim miesiącu znacznie wzrosły).

Rząd miał możliwość zrobienia strategicznych zapasów, mógł przystąpić do wspólnego systemu zakupów w ramach UE. Nie zrobił tego. Regulacje w obecnym kształcie (w przypadku towarów lub usług mających istotne znaczenie dla ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi) uważamy za próbę zakamuflowanego wywłaszczenia przedsiębiorców.

W przypadku towarów/usług mających wpływ na koszty utrzymania gospodarstw domowych, próba regulacji cen jest najprostszą drogą do wywołania paniki na rynku.

W przypadku art. 8c ust. 1 – przepis uważamy za iluzoryczny – już obecnie wskazane Inspekcje są niewydolne, nie będą w stanie przeprowadzić kontroli w przypadku urzędowej regulacji cen.

Art. 1 pkt 6 (art. 8d pozaodsetkowe koszty kredytu)

Proponujemy usunąć art. 8d – 8f

Przepis nie określa, czy określona w ustawie maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu jest stosowana tylko do pożyczek udzielonych po dniu wejścia w życie ustawy, czy też modyfikuje zapisy już zawartych umów i nakazuje naliczanie wartości nie wyższych niż ustawowe do wszystkich pożyczek.

Krajowa Izba Gospodarcza zwraca uwagę, że ingerencja w rynek pożyczek krótkoterminowych może istotnie zachwiać tą branżą. W obliczu potrzeb pożyczkowych po ustaniu stanu epidemii i zapowiedziami banków o ograniczeniu akcji kredytowej (bardziej konserwatywnemu badaniu zdolności kredytowej), duża część mikroprzedsiębiorców i osób, które będą chciały rozpocząć działalność gospodarczą, nie będzie mogła pozyskać żadnego finansowania.

Należy pamiętać, że firmy pożyczkowe udostępniają swój własny kapitał inaczej więc szacują ryzyko utraty tych środków. Zamiast na weryfikacji zdolności kredytowej koncentrują się na aktywnym zabezpieczeniu spłaty poszczególnych rat.

Art. 1 pkt 9 (art. 11a – 11d; unieszkodliwianie odpadów zakaźnych)

Proponujemy usunąć art. 11a – 11b.

W ocenie Krajowej Izby Gospodarczej możliwość wydania przez wojewodę polecenia w zakresie utylizacji odpadów zakaźnych może spowodować istotne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia obywateli.

Tworząc (dekretując) powstanie sieci szpitali zakaźnych (jednoimiennych) rząd powinien przewidzieć konieczność utylizacji wytwarzanych tam odpadów zakaźnych, miał też czas (od 16 marca), żeby poprawić organizację działania tych placówek. Wydawanie poleceń dot. utylizacji odpadów zakaźnych podmiotom nieprzystosowanym do takich działań i nieposiadającym doświadczenia z zakaźnym materiałem biologicznym może spowodować szybkie i niekontrolowane rozprzestrzenienie się zakażenia.

Teoretycznie ust. 5 mówi o posiadaniu stosownych możliwości technicznych i organizacyjnych do realizacji utylizacji, jednak posiadanie możliwości technicznych to jedno, a faktyczne procesy technologiczne, szkolenie pracowników i wdrożenie właściwych zasad postępowania, to drugie.

Art. 1 pkt 10 (art. 12; procedury budowlane)

Przepisy nie określają, co stanie się z obiektami po zakończeniu obowiązywania ustawy. Wymagają doprecyzowania.

Czy obiekty będą musiały być dostosowane do wszystkich przepisów, czy zburzony/przebudowany zabytek będzie musiał być przywrócony do stanu poprzedniego, kto ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w obiekcie na skutek pominięcia części przepisów, np. p.poż, w zakresie bezpieczeństwa instalacji elektrycznych i szeregu innych gwarantujących bezpieczeństwo przebywających w nich osób?

Art. 1 pkt 13 (art. 14a; zaprzestanie czynności przez sąd)

Przepisy wymagają doprecyzowania.

Ustawa nie definiuje, czy jest „całkowite zaprzestanie czynności przez sąd”. Wydaje się, że projektodawca rozumie przez to całkowite ustanie wszelkich czynności zmierzających do rozpoznania sprawy. W jaki zatem sposób sąd, który nie funkcjonuje, na podstawie ust. 7, ma przekazać akta sprawy niezakończonych sądowi wyznaczonemu jako sąd właściwy w trybie ust. 1 – 3? W jaki sposób akta z sądu, który jest zamknięty (jak należy przypuszczać z powodu licznych zakażeń pracowników), mają być bezpiecznie przekazane sądowi wyznaczonemu.

W obecnej sytuacji optymalnym rozwiązaniem byłoby nie przekazanie akt, ale umożliwienie sądowi wyznaczonemu prowadzenie postępowania na podstawie akt sądowych sprawy w postaci elektronicznej.

Art. 1 pkt 14 (art. 15a – 15zzzj; pomoc finansowa dla przedsiębiorców)

Art. 15g

Podstawowym problemem konstrukcyjnym jest duża formalizacja postępowania dot. przyznania pomocy. Organy wyznaczone do rozpoznawania wniosków nie mają wystarczających możliwości technicznych i organizacyjnych. Należy pamiętać, że chodzi tu nie tylko o rozpoznanie wniosków, ale również o pomoc w ich wypełnieniu. W ocenie Krajowej Izby Gospodarczej istnieje ryzyko masowego wzywania wnioskodawców do uzupełnienia braków formalnych.

Należy zastanowić się, czy nie warto po raz pierwszy w historii administracji sięgnąć wprost do przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców, a mianowicie art. 10 ust. 1, który brzmi: „Organ kieruje się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy, zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów”. Gdyby ta dyrektywa prawa faktycznie działała, w procedowanej ustawie należałoby określić warunki, jakie musi spełnić przedsiębiorca aby otrzymać pomoc i umożliwić mu złożenie oświadczenia w tym zakresie. Złożenie oświadczenia byłoby równoznaczne z otrzymaniem pomocy. Na późniejszym etapie byłaby możliwa weryfikacja prawdziwości złożonych oświadczeń.

Art. 15g ust. 2 (środki na zapłatę składek na ubezpieczenia społeczne)

Jeżeli propozycja powyżej jest dla projektodawcy zbyt daleko idąca, można ograniczyć ją do pomocy w zapłacie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników.

Przedsiębiorca składa oświadczenie (o minimalnej treści) o spełnianiu warunków. ZUS dysponuje danymi zatrudnionych pracowników i zwraca się o środki w odpowiedniej kwocie do ZFŚS.

Dodatkowo zwracamy uwagę na fakt, że projekt nie wspomina o składkach na ubezpieczenia zdrowotne.

Art. 15g ust. 9 (definicja spadku obrotów)

Krajowa Izba Gospodarcza proponuje dodanie jeszcze jednego warunku – spadku ilości opłaconych faktur za dany okres. Zatem przepis powinien brzmieć:

„9. Przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym albo spadek liczby zapłaconych przez kontrahentów faktur:

(…)

3)  nie mniej niż 25%, obliczana jako stosunek niezapłaconych przez kontrahentów w terminie faktur z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, w porównaniu do stosunku niezapłaconych przez kontrahentów faktur z miesiąca poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego.”.

Projekt nie przewiduje sytuacji, w której przedsiębiorca wystawił w lutym i marcu faktury za wykonane usługi/sprzedaż, ale nie otrzymał za nie zapłaty. Obecnie problemem jest nie tylko zerwanie dotychczasowych relacji handlowych, ale również zatory płatnicze. Więksi przedsiębiorcy, mimo iż mają środki finansowe, nie opłacają faktur gromadząc rezerwy gotówkowe.

Art. 15g ust. 20 (tryb porozumienia z pracownikami)

Proponujemy dodać ust. 11a w brzmieniu:

11a. Jeżeli kontakt z przedstawicielami wskazanymi w ust. 11 powyżej jest niemożliwy lub znacznie utrudniony, pracodawca wprowadza warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy samodzielnie, w miarę możliwości konsultując te warunki i ten tryb z pracownikami, z którymi kontakt nie jest niemożliwy lub znacznie utrudniony. Konsultacje mogą być przeprowadzone przy pomocy środków porozumiewania się  na odległość.”.

Istnieje ryzyko, że będą sytuacje, w których zawarcie formalnego porozumienia nie będzie możliwe lub będzie zbyt długotrwałe. To w połączeniu z treścią ust. 19 wymaga elastycznego podejścia do możliwości wprowadzenia oszczędności w zakładzie kosztem wynagrodzenia pracowników.

Jeżeli zmiana zostanie uwzględniona, należy zmienić również ust. 12 mówiący o przekazaniu kopii porozumienia właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Analogiczne zapisy powinny pojawić się w projekcie wszędzie tam, gdzie istnienie obowiązek ustaleń z pracownikami lub reprezentującymi ich organizacjami.

Art. 15g ust. 20 (przedłużenie okresu pomocy)

Powinno być zastosowane analogiczne rozwiązanie jak zaproponowane w stosunku do art. 1 pkt 3 lid. d) (zmieniany art. 4 ust. 3; zasiłek opiekuńczy dla pracownika) – automatyczny obowiązek przedłużenia okresu do czasu ustania okresu obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Art. 15g ust. 17 (odpowiednie stosowanie przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy)

Brak określonego trybu składania wniosku – przedsiębiorca ma się udać osobiście do urzędu i stanąć w kolejce do biura podawczego, czy wysłać wniosek pocztą licząc na to, że dotrze do organu szybko i sprawnie? Przepisy powinny dopuszczać rozpoznanie sprawy (wszczęcie procedury) na podstawie skanów wniosku. Oryginały przedsiębiorca powinien móc przekazać w późniejszym terminie.

Regulacja z ustawy o szczególnych rozwiązaniach… dotyczy pomocy zwrotnej, w projekcie stosuje się pomoc bezzwrotną. Odpowiednie stosowanie ustawy w zakresie art. 8 ust. 2 jest bezzasadne i będzie mylące dla przedsiębiorców.

W jaki sposób projektodawca proponuje rozpoznanie wniosku w terminie 7 dni a następnie zawarcie umowy z przedsiębiorcą – art. 9 ustawy o szczególnych rozwiązaniach… ? Powinno się odejść od zawierania umowy (która ma sens w przypadku środków zwrotnych, na rzecz wydana zaświadczenia i zobowiązania marszałka do przesłania skanu zaświadczenia drogą elektryczną albo wystawienia zaświadczenia opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym.

Podsumowując projektodawca chce odpowiedni stosować przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy. Nie są one w żaden sposób adekwatne do środków pomocowych proponowanych w projekcie. Ich odpowiednie stosowanie wprowadzi chaos w realizacji procedur, począwszy od ustalenia, do jakiego organu należy kierować wniosek, przez konieczne do załączenia dokumenty i złożenie oświadczeń, a na trybie przyznania pomocy i poinformowania o tym fakcie przedsiębiorcę kończąc.

Art. 15g ust. 21 (organ realizujący)

Krajowa Izba Gospodarcza nie dysponuje aktualniejszymi danymi. Na koniec 2017 r. w wojewódzkich urzędach pracy było zatrudnionych 3558 osób, czyli średnio 222 osoby na WUP. Przy założeniu, że 10% pracowników będzie rozpatrywało wnioski – daje to ok. 20 osób. Jest to ilość niewystarczająca. Istnieje istotne ryzyko, że procedura będzie niewydolna, w szczególności ze względu na fakt, że wnioski muszą być przeanalizowane pod względem braków formalnych i rozpoznane w terminie 7 dni.

W kontekście treści ust. 17 należy doprecyzować, czy przedsiębiorca składa wniosek do marszałka województwa czy do WUP.

Art. 15j (użytkowanie wieczyste)

W związku z regulacją rząd powinien uruchomić pożyczki pomostowe dla samorządów. Pozbawienie ich części wpływów na 3 miesiące może istotnie zachwiać finansami JST.

Art. 15l. (organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, abonament)

Zwrot „wstrzymuje się pobieranie” wymaga doprecyzowania.

Czy projektodawcy chodzi o odroczenie pobierania należnych opłat czy o zwolnienie z ich pobierania przez wskazany okres. Jeżeli zwolnienie, to powinien być przewidziany zwrot części opłaty dla tych podmiotów, które uiściły opłaty abonamentowe za cały rok z góry.

Art. 15ze (obniżenie czynszu)

Należy wprowadzić odpowiedzialność państwa za utratę dochodów na skutek wydania rozporządzenia przez Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 roku.

Ponieważ handel jest niemożliwy ze względu na fakt działania władzy publicznej, to władza publiczna powinna pokryć straty z tym związane (co najmniej częściowo). W projekcie przerzuca się skutki wydanego przez Ministra Zdrowia rozporządzenia na właścicieli obiektów handlowych. Zwracamy uwagę na fakt, że takie budynki generują duże koszty stałe, a dodatkowo ich właściciele najczęściej budują je na kredyt, których zabezpieczeniem są wpływy z najmu. Taka regulacja może doprowadzić do natychmiastowego wypowiedzenia kredytu.

Art. 15zs (przyznawanie świadczenia postojowego)

Analogicznie jak w przypadku pomocy dla pracodawców procedura powinna być ograniczona do złożenia oświadczenia, że spełnia się warunki pomocy. Pomoc powinna być udzielona po wpłynięciu wniosku.

Jeżeli ta propozycja jest zbyt daleko idąca, wnosimy uwagi jak poniżej.

Ust. 3 pkt 1 do identyfikacji jednoosobowego przedsiębiorcy potrzebny jest NIP, pozostałe dane ZUS może pozyskać z jawnego rejestru jakim jest CEIDG – przepis wymaga zmiany, w obecnym kształcę może być stosowany do osoby fizycznej nieprowadzącej działalności; organ może nie posiadać wszystkich jej danych. W przypadku ust. 3 pkt 1 lit. f wskazujemy, że przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG nie musi posiadać adresu wykonywanej działalności. Analogicznie pkt. 3 lit. b).

Brak również wskazanego terminu, w jakim ZUS rozpatrzy wniosek.

Art.  15zzd (pożyczka z Funduszu Pracy)

Proponujemy zwiększenie kwoty pożyczki (np. do 3-krotności średniomiesięcznego przychodu/ dochodu za ostatni rok, nie więcej niż 20 000 zł).

Wnosimy również o uzupełnienie uzasadnienia do ustawy tak, aby można było bez najmniejszej wątpliwości rozstrzygnąć, że pomoc może być przyznana również Izbom Gospodarczym i fundacjom, o ile prowadzą działalność gospodarczą. W obecnym kształcie w ocenie KIG nie ulega wątpliwości, że Izba gospodarcza i fundacja, o ile prowadzi działalność gospodarczą jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców.

W ust. 5 proponujemy wydłużenie okresu karencji i spłaty

„5. W umowie starosta określa okres spłaty pożyczki jako nie krótszy niż 12 miesięcy i nie dłuższy niż 36 miesięcy, z karencją w spłacie kapitału wraz z odsetkami przez okres 6 miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. Pożyczkobiorca może spłacić pożyczkę przed terminem.

Finansowanie nie powinno zbytnio obciążać mikroprzedsiębiorcy, jeżeli ma on utrzymać zatrudnienie na zasadach określonych w ust. 7.

Art. 15zzh

Wskazujemy na konieczność odroczenia obowiązku składania rocznych sprawozdań finansowych przez podatników. Projektowane rozporządzenie MF powinno być rozszerzone.

Warszawa, 27 marca 2020 r.

 

Krajowa Izba Gospodarcza otrzymała dofinansowanie w ramach projektu POIR.03.04.00-14-0001/20 „Dotacja na kapitał obrotowy dla Krajowej Izby Gospodarczej”, w ramach działania 3.4 Dotacje na kapitał obrotowy Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020”, współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.